مهمترین توصیه های غذایی
در بیماری های کلیه
تغذیه در بیماری ها و نارسایی های کلیه
- عوارض و علایم بیماری های کلیه، زمانی خود را نشان می‌دهند که کلیه ها آسیب دیده و نمی توانند وظایف خود را به درستی انجام دهند.
- هر کلیه سه نقش اساسی را بر عهده دارد:
1- نقش ترشحی ۲- نقش اندوکرینی ۳ – نقش متابولیکی
- تغییر در هر قسمت یعنی یک نوع بیماری کلیه.
- در یک تقسیم بندی کلی تر، بیماری های کلیه را به دو حالت مزمن و حاد تقسیم می کنند .اگر شما مدت زمانی طولانی است که به بیماری کلیه مبتلا شده اید، گفته می شود که شما دچار نارسایی مزمن کلیه هستید و اگر آسیب دیدگی کلیه بر اثر یک اتفاق ناگهانی و سریع رخ دهد( مثل یک عفونت یا یک ضربه) گفته می شود که شما دچار نارسایی حاد کلیه شده اید.
نارسایی حاد کلیه (ARF) :
- نارسایی حاد کلیه شامل یک تغییر ناگهانی در عملکرد کلیه ها می باشد که در اغلب موارد به دلیل دیابت و یا فشار خون اتفاق می‌افتد. از دلایل دیگر ایجاد نارسایی حاد کلیه می توان به گلومرولونفریت، کلیه پلی کیستیک، سوختگی ها، آسیب دیدگی های شدید، تزریق خون، آنتی‌بیوتیک‌ها، مسمومیت‌های دارویی، جراحی، شوک، سپسیس و …. اشاره کرد.
- بیماری های حاد کلیه معمولاً برگشت پذیر بوده و بهبود می یابند.
نارسایی مزمن کلیه (CKD ) :
- در نارسایی مزمن کلیه، کلیه ها به صورت آرام و تدریجی عملکرد خود را از دست می‌دهند. افرادی که GFR ( نرخ فیلترایسون گلومرول ها) آنها به مرور کاهش می یابد و دچار آلبومینوری(وجود آلبومین در ادرار) و پروتئینوری(وجود پروتئین در ادرار) شوند، در خطر پیشروی نارسایی مزمن کلیه قرار می گیرند.
- از دلایل ایجاد بیماری های نارسایی مزمن کلیه می توان به لوپوس، فشار خون بالای مزمن، انسداد مجاری ادراری در طولانی مدت، سندروم نفروتیک، عفونت، دیابت، چاقی و … اشاره نمود.
- بیماری نارسایی مزمن کلیه شامل پنج مرحله می باشد که هر مرحله با توجه به میزان فیلتراسیون گلومرول ها و چند علائم دیگر تعیین می شود.
- همه بیماران دیابتی که دچار نارسایی مزمن کلیه می باشند باید از یک برنامه ی غذایی معین و منظم پیروی کنند.
در ادمه مهمترین توصیه های غذایی که همه ی بیماران کلیوی(به استثنای دیالیز و سنگ کلیه که به صورت جداگانه بررسی شده اند.برای تغذیه در دیالیز به نوشته ی «توصیه های غذایی در بیماران دیالیزی» و برای تغذیه در سنگ کلیه به نوشته ی اختصاصی «توصیه های غذایی در سنگ کلیه» مراجعه نمایید) باید رعایت کنند را برای شما فراهم نموده ایم. با شامی لو همراه باشید.
توصیه های تغذیه ای در بیماری های کلیه (به جز دیالیز)
1- میزان مصرف نمک روزانه را به حداقل ممکن کاهش دهید. (حدود نصف قاشق چای خوری در روز )
2- اگر از الکل مصرف می کنید لطفا مقدار مصرف را به حداقل ممکن برسانید و از زیاده‌روی جدا بپرهیزید.
3- به صورت منظم ورزش کنید.( ۳ تا ۴ روز در هفته هر بار ۳۰ تا ۶۰ دقیقه)
4- اگر شاخص توده بدنی(BMI ) شما بالای ۲۵ می باشد، حتماً باید وزن خود را کاهش دهید.
5- مصرف چربی‌های اشباع یا همان چربی های جامد را باید به حداقل برسانید.
6- در تمام بیماران کلیوی باید فشار خون سیستولیک کمتر از ۱۳۰ و دیاستولیک کمتر از ۸۰ حفظ شود تا از آسیب بیشتر به کلیه جلوگیری شود.
7- سطح قند خون خود را در حد نرمال نگه دارید و سعی کنید مقدار HBA1C را زیر عدد ۷ حفظ کنید.
8- در رژیم غذایی خود، غلات کامل، میوه های تازه و سبزیجات را حتماً به صورت روزانه قرار دهید.
9- مصرف غذاهای فرآوری شده را که شامل نمک ها و قند های زیادی می باشند به حداقل ممکن برسانید.
10- غذاهایی را انتخاب کنید که میزان چربی های اشباع و کلسترول در آنها پایین باشد.
11- همیشه حواستان به منابع غذائی با پتاسیم(K ) و فسفر(P) بالا باشد و باید اطلاعات خود را درباره ی این نوع مواد غذایی افزایش دهید. به نوشته ی اختصاصی «مدیریت فسفر و پتاسیم در بیماری های کلیه» مراجعه نمایید.
12- چاقی به عنوان یکی از عوامل کاهنده عملکرد کلیوی می باشد، در نتیجه باید وزن خود را به مقدار سالم و نرمال برسانید و حفظ کنید.
13- هر چه میزان نارسائی کلیه شما افزایش یابد و از مرحله ی 1 نارسایی‌های کلیه به سمت مرحله ی 5 بروید، میزان دریافت پروتئین غذایی شما باید کاهش یابد.( که این خود نشان دهنده ی لزوم یک برنامه ی غذایی استاندارد و تخصصی زیر نظر کارشناس یا متخصص تغذیه می باشد)
14- میزان دریافت سدیم(NA )، پتاسیم(K) و فسفر(P) در بیماران کلیوی باید کاهش یابد و در یک حد معین روزانه تثبیت شود. هر چه مرحله نارسائی کلیه در شما پیشرفت کند باید دریافت این عناصر بیشتر محدود گردد.( که این خود نشان دهنده ی لزوم یک برنامه ی غذایی مشخص زیر نظر کارشناس یا متخصص تغذیه می باشد)
15- میزان دریافت مایعات خود را باید تحت کنترل داشته باشید و مقدار آن را بر اساس میزان دفع ادرار خود به دست آورید. جهت اینکار، مقدار دفع مایعات 24 ساعت خود را بر حسب میلی لیتر اندازه بگیرید( به مدت 24 ساعت باید ادرار خود را در یک ظرف جمع آوری کنید و در پایان حجم آن را اندازه گیری نمایید) ، سپس به عدد بدست آمده، 100 تا 500 میلی لیتر اضافه کنید. حجم بدست آمده، میزان استاندارد دریافتی مایعات شما در روز خواهد بود و باید سعی کنید مقدار مصرف مایعات خود را در همان حدود حفظ نمایید.
16- از مصرف مکمل ها و داروهای گیاهی بدون تجویز متخصص تغذیه، جداً بپرهیزید.
17- می توانید به جای نمک از تمام جایگزین های زیر استفاده کنید:
فلفل سیاه، زیره، دانه کرفس، پودر فلفل قرمز، پیازچه، دارچین، میخک، شوید، خردل خشک شده، پودر سیر یا سیر تازه، زنجبیل، فلفل سبز، لیمو ترش، نعنا، پیاز ها، پونه، رزماری، موسیر، ریحان، آویشن، زردچوبه، عصاره وانیل و سرکه.
18- گیاهان دارویی و مکمل ها را بدون دستور پزشک یا متخصص تغذیه،به هیچ وجه استفاده نکنید زیرا بعضی از آن ها می توانند وضعیت نارسایی کلیه را بدتر کنند.
19- در مجموع بهتر است از مکمل های غذایی استفاده نکنید، زیرا این مکمل ها به طور بالقوه برای بیماران با نارسایی های مزمن کلیه مضر می باشند.
20- وقتی میزان فیلتراسیون کلیه های شما کاهش می یابد، متابولیسم انسولین نیز کاهش می یابد و این خود می تواند باعث افت قند خون شود. در نتیجه همیشه یک نوع ماده قندی شیرین مثل شکلات، عسل و یا خرما به همراه خود داشته باشید.
21- سعی کنید نکات زیر را برای مدیریت تشنگی خود رعایت فرمایید:
الف) قند خون خود را کنترل کنید و همیشه در حد استاندارد حفظ نمایید، زیرا از عوارض افزایش قند خون، تشنگی شدید می باشد.
ب) غذاهایی که شامل مایعات مخفی زیاد هستند را محدود کنید، مانند : هندوانه، خربزه، سوپ ها، آبگوشت و ….
پ) دریافت غذاهای پر ادویه و پر نمک را تا حد امکان کاهش دهید.
ج) اغلب موارد با دهان شویه دهان خود را شستشو دهید و یا به مکیدن لیمو در بعضی از اوقات روز بپردازید. این کار باعث کاهش خشکی دهان شما می شود.
ح) نوشیدنی ها را با آرامش در دهان خود مزه مزه کنید زیرا این کار باعث اثر طولانی مدت تر آنها خواهد شد.
خ) در هوای گرم خودتان را خنک نگه دارید و نوشیدنی های خنک بنوشید.
د) می‌توانید داروهای خود را به جای آب، با پوره سیب یا همان سس سیب استفاده کنید.
ر) استفاده از نوشیدنی ها به صورت یخ زده احساس خوشایند تری به شما خواهند داد.
22- به علایم افزایش پتاسیم در خون که به آن هایپرکالمی گفته می‌شود دقت نمایید. این علائم شامل: حالت تهوع، ضعف، احساس کرختی و بی حسی، احساس مور مور شدن بدن و ضربان قلب ضعیف و نامنظم می باشد. در صورت عدم مدیریت مصرف پتاسیم و مشاهده علائم فوق حتما به پزشک مراجعه کنید.
23- انجام ورزش‌های منظم، حفظ وزن نرمال و ترک سیگار، سه گزینه بسیار مهم می باشند که باعث افزایش طول عمر کلیه های شما خواهند شد. بهتر است جهت انجام ورزش های مناسب بدن شما، با متخصص مربوطه حتماً مشورت نمایید.
24- به دلیل اینکه بیماران کلیوی نسبت به افراد سالم بیشتر در معرض خطر بیماری و آلودگی های مرتبط با غذا می باشند، حتماً بهتر است که به 4 نکته ی زیر که جزو توصیه های دپارتمان کشاورزی آمریکا می باشد توجه نمایند.
a) Clean b) Seprate c) Cook d) Chill
تمیزی(Clean ) : همیشه آشپزی خود را با دستان تمیز آغاز کنید و سطوح آشپزخانه را قبل از شروع آشپزی کاملاً تمیز نمایید. دست های خود را قبل از شروع با آب گرم و صابون به مدت ۲۰ ثانیه کاملاً با کف فراوان بشویید. چاقو ها و تخته های برش و همه ی وسایل مورد استفاده باید قبل از شروع آشپزی و در پایان آشپزی کاملاً با آب داغ و مایع ظرفشویی شسته شوند. تمامی میوه ها و سبزیجات باید قبل از مصرف کاملاً شسته شوند. تمامی بسته های مواد غذایی و کنسرو ها قبل از باز شدن باید کامل با آب و کف فراوان شسته شوند.
جداسازی(Seprate ) : میکروب ها به راحتی از یک ماده غذایی به ماده غذایی دیگری منتقل می‌شوند. پس برای هر ماده غذایی بهتر است تخته برش و چاقوی خود را تعویض و یا کاملاً آن ها را شستشو دهید و سپس ماده غذایی بعدی را آماده کنید. هرگز غذایی که قبلا پخته و آماده شده است را به داخل ظرفی که در آن غذای خام و نپخته قرارداشته است انتقال ندهید.
پختن(Cook ) : همیشه مواد غذایی را با دمای مناسب بپزید و بگذارید تا مواد غذایی به دمای موردنظر( چند مثال در جدول زیر) جهت از بین رفتن میکروب ها رسیده باشند و از خوردن مواد غذایی به صورت خام، جداً خودداری نمایید.
ماده غذایی | دمای مورد نظر( درجه سلسیوس) |
استیک رست | 71 |
ماهی | 62 |
گوشت چرخ کرده | 71 |
تخم مرغ | 71 |
مرغ | 73 |
سرما(Chill ) : همه مواد غذایی را فوراً در یخچال یا فریزر قرار دهید تا سرعت رشد باکتری ها در آنها کاهش یابد. بهتر است مواد غذایی را در ظروف کم عمق قرار دهید تا زودتر در یخچال به دمای پایین برسند. دمای یخچال باید کمتر یا مساوی 4.5 درجه سلسیوس و دمای فریزر باید کمتر یا مساوی 18- درجه سلسیوس باشد. تمامی مواد غذایی قابل فساد باید ظرف کمتر از دو ساعت پس از پخت حتماً در یخچال قرار گیرند. اگر دمای منزل در حدود 32 درجه سلسیوس یا بیشتر باشد، باید حداکثر تا یک ساعت بعد، مواد غذایی در یخچال قرار گیرند وگر نه پس از آن نباید مصرف شودند.
25- در بیماران کلیوی در صورت عدم رعایت تغذیه، ترکیبات زائد به ترتیب زیر افزایش می‌یابند:
الف) ابتدا اوره و کراتین تجمع یافته و سطح آن ها در خون بالا می‌رود
ب) سپس یون های پتاسیم، فسفات و هیدروژن تجمع می یابند و مقدار آنها در بدن افزایش می یابد
ج) و در مرحله ی آخر سدیم و آب تجمع و مقدار آن ها در بدن افزایش می یابد.
26- بیماران کلیوی لطفاً به این نکته توجه داشته باشید که با توجه به مرحله بیماری کلیوی که در آن قرار دارید، محدودیت های غذایی متفاوتی برای شما تعیین می شود. در نتیجه به هیچ عنوان به توصیه های غیر علمی در رابطه با محدودیت های غذایی توجه نکنید و حتماً به کارشناس یا متخصص تغذیه مراجعه نمایید. اما در صورت کلی محدودیت های غذایی به ترتیب زیر می باشد :
اف) افراد مرحله 1 و 2 بیماری مزمن کلیوی، فقط میزان دریافت پروتئین و سدیم رژیم غذایی آنها محدود می‌شود.
ب) افراد مرحله ۳ و 4 بیماری مزمن کلیوی، علاوه بر پروتئین و سدیم، میزان پتاسیم و فسفر رژیم غذایی آنها نیز محدود می‌شود.
ج) افراد مرحله ی آخر یعنی مرحله ۵ بیماری مزمن کلیوی، علاوه بر موارد فوق، مایعات رژیم غذایی نیز محدود می گردد.
باز هم تاکید می شود که به صورت سرخود این اقدامات را نباید انجام دهید و حتما حتما یک بیمار کلیوی جهت محدودیت های تغذیه ای و دریافت یک تغذیه ی مناسب، باید به یک کارشناس یا متخصص تغذیه مراجعه نماید.
27- هر نوع نارسایی و یا بیماری کلیوی اگر دارید، باید اطلاعات غذایی خود را افزایش دهید.تغذیه ی هوشمندانه، وضعیت کلیه ها و در ادامه کیفیت زندگی شما را بهبود می بخشد اما تغذیه ی ناآگاهانه، عواقب بدی برای وضعیت نارسایی کلیه ها در برخواهد داشت. جهت مشاهده ی توصیه های غذایی در دیابیز به نوشته ی «توصیه های غذایی در بیماران دیالیزی» و برای مشاهده ی توصیه های غذایی در سنگ کلیه به نوشته ی اختصاصی «توصیه های غذایی در سنگ کلیه» مراجعه نمایید.
دوستان عزیز، نکات و توصیه های فوق تا این لحظه علمی ترین و به روزترین توصیه های غذایی برای بیماران کلیوی می باشد. اگر دچار هر مشکل کلیوی هستید، در کنار رعایت نکات فوق و درمان های دارویی، لطفا یک رژیم غذایی علمی و اصولی با مشورت کارشناس یا متخصص تغذیه برای خود تهیه نمایید. رژیم غذایی درست نه تنها برای شما محدودیت غذایی نمی آورد، بلکه تنوع درستی از انواع مواد غذایی را با توجه به وضعیت کلیه، در اختیار شما قرار می دهد.ما به شما قول می دهیم که با یک برنامه غذایی علمی و صحیح علاوه بر لذت بردن از غذاخوردن، وضعیت کلیه های خود را در شرایط رو به بهبودی قرار می دهید. این نکته مهم را بدانید که در هر نوع مشکل کلیوی، از مهمرین اقدامات و درمان ها، تغذیه ی صحیح می باشد.
در صورت تحقیقات جدید علم تغذیه در زمینه بیماری ها و نارسایی های کلیه، توصیه های جدید در همین صفحه برای شما عزیزان قرا خواهد گرفت.
نوشته شده توسط “شامی لو”
اگر تمایل به انتشار این مطلب دارید لطفا منبع و لینک زیر را ذکر نمایید. با تشکر
منبع : شامی لو www.shamilo.ir
لینک نوشته : مهمترین توصیه های غذایی در بیماری های کلیه
اشتراک گذاری صفحه :
